نحوه تنظیم قرارداد و اصول قرارداد نویسی

1. برای نوشتن هر قرارداد با علم به این موضوع که قرارداد چیست به استناد ماده ۱۹۰ قانون مدنی وجود چند شرط الزامی است که عبارتند از:

   1. قصد و رضای طرفین: قصد طرفین همان اراده باطنی است که سازنده عقد می باشد، عقد به قصد انشا به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر قصد کند، محقق می گردد. این امر لازم است به همراه رضایت که شرط نفوذ عقد است همراه باشد.
   2. اهلیت طرفین: طرفین قرارداد باید برای انعقاد معامله اهلیت داشته باشند. برای اینکه طرفین اهل محسوب شوند باید بالغ و عاقل و رشید باشند.
   3. موضوع معین که مورد معامله باشد: منظور از موضوع معین، متعلق موضوع تعهد است. که یا باید منتقل شود یا آن کاری است که انجام یا ترک آن خواسته شده است.
   4. مشروعیت جهت معامله: جهت معامله همان هدفی است که هریک از طرفین قرارداد قبل از معامله آن را تصور می نمایند. تا بوسیله انجام معامله بتوانند در خارج آن را ایجاد کنند. مشروعیت جهت معامله نباید با مشروعیت مورد معامله اشتباه گرفته شود.

• ذکر نام خداوند:

در نحوه تنظیم قرارداد بهتر است که  نام خداوند در ابتدای قرار داد ذکر نشود. بلکه از اسم های معادل (بسمه تعالی) استفاده گردد. چرا که، ممکن است به صورت غیر ارادی نام خدا مورد بی احترامی قرار گیرد. این کار جنبه اعتقادی داشته و جنبه قانونی ندارد.

• درج عنوان قرارداد:

در تعریف قرارداد چیست بیان کردیم عنوان قرارداد طبق اراده طرفین مشخص می گردد، یعنی افرادی که قرار داد را ایجاد می کنند باید نام آن را با توجه به ساختاری که در ذهن دارند به صورت صحیح انتخاب کنند تا در تفسیر قرارداد و اجرای مقررات خاص قانونی دچار سردرگمی نشوند. برای انتخاب عنوان قرارداد معیارهای مختلفی وجود دارد. برای مثال، انتخاب عنوان قرارداد بر اساس موضوع معامله و عناوین مندرج در قوانین یا انتخاب عنوان بر اساس تعهدات طرفین و کارهایی که باید انجام گردد.

• ذکر صیغه عقد:

در قرارداد می توان آیه مرتبط با صیغه عقد (یا ایها الذین آمنو اوفوا بالعقود) را ذکر کرد که اصولا لازم نیست.

• عنوان طرفین قرارداد:

ابتدا باید تعریف قرارداد را درک کنید و بعد از آن عناوینی همچون خریدار و فروشنده، مصالح و متصالح و طرف اول و طرف دوم استفاده نمود.

• ذکر سمت حقوقی متعاملین:

اصالتاً: یعنی خود فردی که قصد داریم با او معامله کنیم.
قیمومتاً: یعنی قیم طرف قرارداد.
وکالتاً: یعنی وکیل طرف قرارداد‌.
ولایتاً: یعنی ولی طرف قرارداد مثل پدر یا پدر بزرگ طرف قرارداد.

• موضوع قرارداد:

مال یا عملی که طرفین قرارداد متعهد به تسلیم یا انجام آن هستند. به عبارتی، موضوع قرارداد یک بخش مهم قرارداد می باشد. یعنی، هدف اصلی انعقاد قرارداد، موضوع قرارداد است که سطح قرارداد و میزان تعهدات طرفین را مشخص می نماید.

• مبلغ قرارداد:

پول یا مالی که در قرارداد به عنوان بها تعیین می گردد و باید پرداخته شود را مبلغ قرارداد گویند. در قراردادهای مختلف ممکن است با عناوین مختلفی مشخص گردد. برای مثال، در بیع مبلغ با عنوان ثمن و در عقد اجاره مبلغ قرارداد، تحت عنوان اجاره بها تعیین می گردد.

• تعیین شیوه پرداخت:

در نحوه تنظیم قرارداد تعیین شیوه پرداخت یکی از مهمترین قسمت ها می باشد که مبلغ مورد توافق چگونه پرداخته شود. پرداخت با توجه به شرایط طرفین و توافق آنها در قرارداد ممکن است به صورت نقدی یا به وسیله چک یا سفته یا پرداخت با تحویل کالا یا خدمات انجام گردد. لازم است در قرارداد شماره چک و سفته یا نوع و جنس کالا و خدمات و نحوه پرداخت و تاریخ دقیق آن و ضمانت اجرای عدم پرداخت به موقع آن قید شود.

• زمان اجرای تعهد:

به مدت زمانی گفته می شود که طرفین قرارداد ملزم به انجام تعهدات خود می باشند. باید به خاطر داشت با پایان یافتن مدت قرارداد همچنان تعهد پابرجا است. از زمانی که مدت اجرای تعهد سپری شود متعهد له حق فسخ یا مطالبه خسارت پیدا می نماید.

• مدت قرارداد:

مدت قرارداد اصطلاحی است که طول عمر قرارداد را تعریف می کند که پس از انقضای آن قرارداد خاتمه می یابد.

• محل اجرای قرارداد:

محلی است که طرفین در انتخاب آن ضمن قرارداد به تفاهم رسیده اند که محل اجرای قرارداد چه محلی باشد. طرفین در انتخاب محل اجرای قرارداد مختار هستند.

• تعهدات فرعی:

یکی دیگر از مهمترین قسمت های قرارداد شرح تعهدات فرعی یا تعهدات مرتبط با تعهد اصلی طرفین قرارداد می باشد. تعهدات فرعی، موضوع اصلی قرارداد نیستند اما از اهمیت بالایی برخوردار هستند.  لازم است طرفین قرارداد در این قسمت به طور کامل و دقیق و با ذکر ریز جزئیات نحوه انجام تعهدات فرعی را از جانب هریک از طرفین و ضمانت اجرای عدم یا تاخیر در اجرای آن را ذکر نمایند.

• تضمین های قرارداد:

شروط و تعهداتی هستند که متعهد را ملزم به انجام تعهد می نمایند. در واقع ضمانت اجرای عدم انجام تعهد و یا تاخیر در اجرای آن می باشند که به روش های ذیل می توانند در قرارداد ذکر شوند:
۱- تعیین خسارت در قالب وجه التزام
۲- تعیین نحوه انحلال به نفع متعهد له
۳- اخذ چک و سفته و ضمانت نامه بانکی و رهن
۴- شرط مسئولیت تضامنی در شرایطی که متعهدین متعدد هستند یا قرارداد به نمایندگی منعقد می شود.

• شرط در قرارداد:

از جمله مهمترین اختیارات طرفین در قرارداد، می توان به آوردن شرط ضمن قرارداد اشاره کرد که طرفین با توجه به آنچه که مدنظر دارند می توانند شروطی را در قرارداد ذکر نمایند.

• قوه قاهره:

یا همان فورس ماژور به رویدادهای قهری گفته می‌شود. قوه قاهره باعث می‌شود انجام تعهدات قراردادی غیر ممکن گردد که رفع این حالت خارج از اراده و توافق طرفین قرارداد می باشد. در واقع در صورت وجود شرایط لازم موجب معافیت از اجرای قرارداد می گردد. همچنین در صورت وقوع قوه قاهره وعدم انجام تعهد ناشی از آن متعهد ملزم به جبران خسارت نخواهد بود.

• انتقال قرارداد:

شرایطی در قرارداد است که به موجب آن یک شخص ثالث، جانشین احدی از طرفین قرارداد می گردد. یعنی، در واقع یک قرارداد با تمام حقوق و تعهدات به شخص ثالث واگذار می شود.

• انحلال قرارداد:

شرایطی می باشد که موجب تمام شدن وضعیت حقوقی ناشی از قرارداد می شود. انحلال قرارداد زمانی پیش می آید که طرفین ضمن قرارداد برای نقض تعهد، ضمانت اجرای انحلال قرارداد را پیش‌بینی کرده باشند که نباید آن را با اتمام اجرای قرارداد (حالتی که تمام تعهدات اجرا و قرارداد پایان می پذیرد) اشتباه بگیرید.

• حل و فصل اختلاف در قرارداد:

با توجه به اینکه طرفین هر قراردادی ممکن است به  اختلاف بخورند بهتر است که برای حل اختلاف یک مرجع صالح یا داور را مشخص نمایند. باید خاطر نشان کرد، درصورت عدم تعیین داور، دادگاه به اختلاف رسیدگی می نماید.

• بازنگری در مفاد قرارداد:

بعد از اتمام قرارداد می توان بازنگری در مفاد را به سه صورت اصلاحیه، الحاقیه و متمم انجام داد که حتماً باید در برگی جداگانه ذکر شوند و نباید هیچ خدشه ای به تعریف قرارداد اصلی وارد نمایند.

• تعداد نسخ قرارداد:

از جمله موارد مهمی که به هنگام بروز اختلاف باعث رفع ابهام می گردد، تعیین تعداد نسخه های قرارداد می باشد. لازم به ذکر است که در هر قرارداد بهتر است تعداد نسخه‌های آن ذکر گردد.

1- مفاد قرار داد مطابق نظم عمومی باشد.
۲- مورد معامله مشروع باشد.
۳- توافق های طرفین مخالف قواعد آمره نباشد.
۴- کلمات قرارداد صریح و بدون ابهام باشند.
۵- علائم نگارشی رعایت گردد.
۶- متن قرارداد با دقت خوانده شود.
۷- ضمانت اجراهای عدم انجام تعهد با دقت تعیین گردند.
۸- تمامی صفحات مورد امضاء واقع شوند.

همانطور که در ابتدا به آن پرداختیم مفهوم قرارداد چیست را متوجه شدید. با بررسی مهمترین اصول قرارداد نویسی و نحوه تنظیم قرارداد، می توان به اهمیت قرارداد نویسی پی برد. با توجه به اینکه امروزه شاهد اختلافات زیادی در زمینه معاملات و قراردادها می باشیم، پیشنهاد می گردد تمام معاملات با کلیه اشخاص، حتی اعضای خانواده بر پایه قرارداد و به صورت کتبی باشد و حتما از وکیل متخصص در این زمینه حدالامکان استفاده گردد.